Eski ve köklü bir dil olan Türkçe oldukça zengin bir atasözü dağarcığına sahiptir. Tarih boyunca göçlerle şekillenmiş olan ve başta Arapça ile Farsça olmak üzere etkileşime girdiği tüm dillerden etkilenen Türkçe’de yer alan 100 Atasözü’nü bu yazımızda inceleyecek ve anlamlarını açıklayacağız. Yazımızın, Türkçe’yi ve Türk kültürünü anlamak isteyenler için oldukça verimli ve ilgi çekici bir kaynak olacağını düşünüyor, sözü daha fazla uzatmıyoruz:).
Üzümünü ye bağını sorma.
Faydalandığın şeyin nereden geldiğini sorma, yediğinin içtiğinin kaynağını araştırmak gereksiz.
Parayı veren düdüğü çalar.
İnsanlar parasını kullanarak her şeyi yapabilir, istediklerini gerçekleştirebilir.
Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır.
Gönül alıcı, hoş ve güzel sözlerle karşımızdaki insanın olumsuz kararlarını değiştirebiliriz.
Güneş girmeyen eve doktor girer.
Güneş görmeyen evlerde hastalık eksik olmaz çünkü güneş birçok hastalığı engeller.
El elin eşeğini türkü çağırarak arar.
Kendi sorunlarımıza diğer insanlar gerektiğince önem vermezler, dertlerimizle ilgilenmezler.
Damlaya damlaya göl olur.
Çok büyük bir şeyimizin olmasını istiyorsak, istediğimiz şeyi azar azar biriktirmeliyiz.
Haydan gelen huya gider.
Kolay kazanılan şeyler kolay kaybedilir.
Kedi, uzanamadığı ciğere murdar (pis) der.
Birinin çalışıp da elde edemediği bir şeyi istemiyormuş gibi kötülemesi, pistir (murdar) demesi.
Lafla peynir gemisi yürümez.
Bir şeyi yapabilmek için sürekli boş konuşmak yanlıştır. Bir işi çok çalışarak gerçekleştiririz.
Dost, kara günde belli olur.
Gerçek dostlarımız, en zor zamanlarımızda, en zor günlerimizde yanımızda olanlardır.
Esirgenen göze çöp batar. / Sakınılan göze çöp batar.
Bir şeyi aşırı düşündüğümüzde o şey ile ilgili kazalar yaşayabiliriz ve çok koruduğumuz şeylere zarar gelebilir.
İşleyen demir pas tutmaz. / İşleyen demir ışıldar.
Boş oturan kimse hantallaşır, iş yapmaz ama çalışan gittikçe açılır ve daha yararlı işler yapar.
Dikensiz gül olmaz. / Gülü seven dikenine katlanır.
Bize çok güzel ve kusursuz gibi görünen şeylerin, eksik ve kötü yönleri olabilir.
Görünen köy kılavuz istemez.
Bir işi nasıl yapacağımızı öğrendikten sonra, bize yapılacak olan tavsiyelere gerek yoktur.
Davulun sesi uzaktan hoş gelir.
Bir işin içinde olmayan insanlar o işin çok kolay olduğunu zannedebilirler.
Eğri oturup doğru konuşalım.
İnsanlar birbirlerine karşı hangi durumda olurlarsa olsun her zaman sadece doğruyu söylemelidir.
Kurunun yanında yaş da yanar.
Ceza çekmesi gereken insanların yanında bulunan suçsuz insanlarda ceza çekebilirler.
Hamama giren terler.
Bir işi başarmak isteyen birisi, çok çalışmayı ve zorluklarla başa çıkmayı göze almalıdır.
Kaçan balık büyük olur.
İnsanlar eline geçen fırsatları kaçırırlar.Kaçan fırsatı da gözlerinde çok büyütürler.
Öfke ile kalkan zararla oturur.
Öfkesine yenilip yanlış işler yapan insanlar, yaptıkları işten çok zarar görürler.
Rüzgar eken fırtına biçer.
Başka insanlara zarar verecek sert sözler söyleyen ve işler yapanlar, söylediği sözlerden çok daha sert sözler duyarlar.
Keskin sirke küpüne zarar(dır).
Öfkeli, sert konuşan ve sinirli davranışları olan insanlar öncelikle kendilerine zarar verirler.
Gülme komşuna gelir başına.
Bir insanın başına gelen kötü, üzücü bir olay bizimde başımıza gelebilir, bizi üzülebiliriz.
Sakla samanı gelir zamanı.
Gereksiz gördüğümüz ve şimdi bizim işimize yaramayan şeyler daha sonra işimize yarayabilir.
Zararın neresinden dönersen kârdır.
Bizi üzecek zararlı bir işimizden ne kadar çabuk vazgeçersek bizim için o kadar iyi olur.
İki karpuz bir koltuğa sığmaz.
Bir insan aynı anda birkaç kişi ile ilgilenmemeli ve iki işi birden yapmamalı.
İki cambaz bir ipte oynamaz.
Başka insanları kolay kandırabilen, aldatabilen iki kurnaz insan bir birini kandıramaz, aldatamaz.
Söz gümüşse sükût altındır.
Bazı durumlarda, bazı olaylarda suskun kalmak, konuşmaktan çok daha değerlidir.
Büyük lokma ye, büyük söz söyleme.
İnsan, yapamayacağı sözleri söylememeli, başaramayacağı iş için kesin sözler söylememeli.
Terzi kendi söküğünü dikemez / Mum dibine ışık vermez.
İnsanlar başkaları için yaptıkları işleri kendileri ve yakınları için yapamazlar.
Meyve veren ağaç taşlanır.
Bilgili, işini çok iyi yapan, yeni şeyler üreten insanlar kıskanılır ve eleştirilir.
Ev alma komşu al.
Alacağımız evin şeklinden, fiyatından daha önemli olanı komşularımızın nasıl insanlar olacağıdır.
Akıl yaşta değil baştadır.
Akıllı olmanın insanın yaşı ile alakası yoktur, küçük yaştaki insanlar daha akıllı olabilir.
Tilkinin dönüp dolaşacağı yer kürkçü dükkanıdır.
Bir insan ne kadar farklı şeyler yaparsa yapsın, işin sonunda ait olduğu çevreye geri döner.
Üzüm üzüme baka baka kararır.
Bir birleriyle sürekli arkadaşlık eden insanlar birbirlerini etkiler ve birbirlerinin yaptığı şeylerin aynısını yapmaya başlar.
Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür.
Başka insanların sahip oldukları eşyalar, diğer insanlar için olduğundan çok daha değerli gözükür.
Kargaya yavrusu kuzgun görünür.
Herkesin kendi evladı kıymetlidir. Fiziksel olarak da ahlak olarak da kusurları olsa bile evlat olunca o kusurlar görülmez.
Kimse ayranım ekşi demez.
Herkes kendi sattığı malı, kendi düşüncesini, kendi yaptığı işi över, kendini eleştirmez.
Yuvarlanan taş yosun tutmaz.
Sürekli olarak iş değiştiren ve bir işte ustalaşamayan kimseler başarılı olamaz.
Sürekli yer değiştiren kişiler ev bark, mal mülk sahibi olamazlar.
Ummadığın taş baş yarar.
Önem vermediğimiz, küçük gördüğümüz şeyler bizim çok üzülmemize sebep olabilir.
Perşembenin gelişi çarşambadan belli olur.
Bir işin iyi veya kötü nasıl sonuçlanacağı şimdiki halinin durumundan belli olur.
Yavuz hırsız ev sahibini bastırır.
Bazı insanlar suçlarını inkâr ederler ve suçu zarar verdikleri insanların işlediğini söylerler.
Sabreden derviş muradına ermiş.
İstediğimiz şeyler için çalışırsak ve sabırla sonuçlarını beklersek mutlaka başarılı oluruz.
Isıracak köpek dişini göstermez.
Kötülük edecek olanlar kötülük edeceğini söylemez, yapacaklarını söylemeden yapar.
Komşuda pişer bize de düşer.
Çevremizdekilerin kazançlarından bizim de payımıza düşen olmasını isteriz ve bekleriz.
Mal canın yongasıdır.
İnsan malına, eşyasına gelen zarardan, sanki kendi canına zarar gelmiş gibi acı hissederler
Minareyi çalan kılıfını hazırlar.
Çok çabuk fark edilecek bir hırsızlık yapacak kişi yapacağı hırsızlığı gizlemek için önceden düşünür.
Yuvayı dişi kuş yapar.
Evlerinin düzenini kadınlar yapar, kadınlar aileleri için her türlü fedakârlığı yaparlar.
Sora sora Bağdat bulunur.
Bir insan merak ettiği yerleri diğer insanlara sora sora bulabilir ve aradığı yeri bulur.
Gelen gideni aratır.
Beğenmediğimiz kişilerin yerine gelenler, beğenmediğimiz kişilerden daha kötü olabilir.
Elin ağzı torba değil ki büzesin.
Bir konu hakkında etrafımızdaki insanların konuşmasını engelleyemeyiz.
Davul dengi dengine çalar.
Birbirleriyle evlenecek olan insanlar her yönden birbirlerinin dengi olmalıdır.
İğneyi kendine çuvaldızı başkasına batır.
Başka insanların hatalarını eleştireceğimize, öncelikle kendi hatalarımızı eleştirmeliyiz.
Besle kargayı oysun gözünü.
Kendisi için çok emek verdiğimiz kişiler, günün birinde bize büyük kötülük edebilir.
Akıl akıldan üstündür.
Bir insanın aklına gelmeyen çözümler ve çareler başka insanların aklına gelebilir.
Su uyur düşman uyumaz.
Düşmanlarımıza karşı, bize zarar verecek insanlara karşı her zaman uyanık olmalıyız.
Sükût ikrardan gelir.
Bir konu hakkında susmak, o konu hakkındaki söylenenleri kabul ettiğimizi gösterir.
Bugünün işini yarına bırakma.
Yapmamız gereken işi zamanında yapmalıyız, işimizi başka bir zamana ertelememeliyiz.
Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yer.
Başına gelen kötü bir olaydan ders çıkaran birisi, sonraki kötü olaylar için daha uyanık ve daha tedbirli davranır.
Tavşan dağa küsmüş dağın haberi olmamış.
Küstüğümüz birisinin, bizim ona neden küstüğümüzden habersiz olmasıdır.
Vakitsiz öten horozun başını keserler.
Her söz yerinde ve zamanında söylenmelidir aksi halde söyleyen kişi zarar uğrayabilir.
Her horoz kendi çöplüğünde öter.
Her insanın sözü kendi çevresinde geçerlidir, her insan kendi çevresinde daha değerlidir.
Sağır duymaz uydurur.
Bazı insanlar yanında konuşulanları duymazlar ama duymuş gibi yalan yanlış anlatırlar.
Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.
Yalancı insanların söyledikleri sözler yalan ise kısa süre içinde yalanları ortaya çıkar.
Kara haber tez duyulur.
İnsanları üzecek haberler kısa süre içinde dilden dile yayılır ve herkesçe duyulur.
Her işte bir hayır vardır.
Başımıza gelen her olayda mutlaka bizim için faydalı olacak şeyler mutlaka vardır.
Her kuşun eti yenmez.
Her insan zorbalığa kabalığa boyun eğmez, haksızlıklara karşı kendini korur.
Hazıra dağ dayanmaz.
Sürekli gereksiz harcamalar yaparsak elimizdeki birikimlerde tükenir ve biter.
Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez.
Büyük kazançları elde etmek için küçük masraflar edebiliriz ve fedakârlıklar yapabiliriz.
Kelin ilacı olsa başına sürer.
Kendi işini halledemeyen insanların tavsiyeleri işe yaramaz.
Her yiğidin yoğurt yiyişi farklıdır / bir yoğurt yiyişi vardır.
Her insanın kendine özgü çalışma yöntemi ve kendine has iş yapma biçimi vardır.
İşten artmaz dişten artar.
Birikim yapmak için çok çalışmak gerekmez, kazandıklarımdan tasarruf yapmak gerekir.
Öfke baldan tatlıdır.
Öfkelendiğimizde bağırıp çağırmak iyi bir şey olmada da bizi çok rahatlatır.
Ne ekersen onu biçersin.
İnsanlara karşı nasıl davranırsan onlar da sana öyle davranır.
Ne doğrarsan aşına o gelir kaşığına.
Ne için çalışırsan onun karşılığını alırsın.
Komşu komşunun külüne muhtaçtır.
Komşular hayatın her alanında bir birlerinin yardımına ihtiyaç duyarlar.
Bal demekle ağız tatlanmaz.
Sadece güzel sözler söylemekle güzel işleri gerçekleştiremeyiz.
Dere geçilirken at değiştirilmez.
Bir işi yaparken kullandığımız yöntem ve teknikleri değiştirmek tehlikeli olabilir.
İnsan beşer, bazen şaşar. (Beşer, şaşar)
İnsanlar hayatları boyunca bazı konularda yanılabilir, bazen hata yapabilir.
Anlayana sivrisinek saz, anlamayana davul zurna az.
Anlayışlı kimseleri hemen ikna edebiliriz, ama anlayışsız insanlara ne söylesek faydasız kalır.
Nerede birlik orada dirlik.
İnsanlar kendi aralarında birlik olurlarsa, işlerinde birbirine yardımcı olur ve hayatları daha düzenli ve güzel olur.
Ağlamayan çocuğa meme vermezler.
Bir şeyin gerçekleşmesini istiyorsak öncelikle bu işi çok istememiz gerekir.
Bir elin nesi var iki elin sesi var.
Daha başarılı olmak istiyorsak arkadaşlarımızla birlik olup işbirliği yapmamız gerekir.
Birlikten kuvvet doğar.
Toplu ve beraber hareket edebilirsek, daha güçlü, daha kuvvetli oluruz.
Ayağını yorganına göre uzat.
Kazandığımız paraya göre harcama yapmalıyız, isteklerimizde tasarruflu olmalıyız.
Yalnızlık Allah’a mahsustur.
Hiçbir insan sürekli yalnız kalamaz.
Sabrın sonu selamettir.
Sabır gösterirsek sonucunda mutlaka kazanırız.
Acele işe şeytan karışır.
Bir işi yaparken olgunlaşmasını beklemek ve sabretmek gerekir.
Zahmetsiz rahmet olmaz.
Sıkıntı ve güçlük çekmeden başarılı olamayız, istediklerimizi gerçekleştiremeyiz.
Akacak kan damarda durmaz.
Bir insanın başına kaderinde ne varsa onlar gelir, olaylar illaki gerçekleşir.
Gün doğmadan neler doğar.
Beklenmedik olayların sonucunda nelerin olacağını bilemeyiz, sabırla beklemeliyiz.
İki dinle bir söyle.
Çevremizdeki olaylar ile ilgili daha çok duymalıyız daha az konuşmalıyız.
İyilik eden iyilik bulur.
İyilik eden kimse kime iyilik ettiyse ondan iyilik görür.
Can çıkar huy çıkmaz.
İnsanların huyları değişmez. 7’de neyse 70’te de odur.
Aslan yattığı yerden belli olur.
Bir kimsenin oturduğu yerin durumu, onun kişiliğini belli eder.
Ava giden avlanır.
Çıkarını başkalarına zarar vermekte arayan kimse, o zarara kendisi uğrayabilir.
Bal tutan parmağını yalar.
İmkânları geniş bir işin başında bulunan kimse bu imkânlardan az da olsa yararlanır.
Ateş olmayan yerden duman çıkmaz.
Bazı küçük şeylerin var olası daha büyük şeylerin olduğuna işaret olabilir.
Misafir umduğunu değil, bulduğunu yer.
Bir eve misafir olunca, insanın gönlünden, ev sahibinin kendisini iyi şeylerle ağırlaması geçer. Oysa ev sahibi ona ancak evinde bulunanı ikram eder.
Tüm bu atasözlerinin dışında Türkçe’de başka bir çok deyim ve özlü söz de mevcuttur. Türkçe’yi istediğin yerden istediğin zamanda tamamı anadili Türkçe olan öğretmenlerden öğrenmek istersen Turacoon’un uygun planlarını ve indirimlerini takip etmeni öneririz.